Toplumsallaşma

Sosyolojideki Toplumsallaşma Kavramına Dair:

TOPLUMSALLAŞMA NEDİR?

Toplumsallaşma kavramı bireyin toplumla girdiği etkileşim sonucunda toplumun bir üyesi olması sürecini ifade etmektedir.
Toplumsallaşma bireylerin içinde bulundukları toplumun değerlerini, inançlarını, normlarını, rol beklentilerini, davranış tarzlarını içselleştirme sürecidir. Toplumsallaşma bireylerin içinde bulundukları kültürü içselleştirme süreci olarak da tanımlanabilir.
Toplumsallaşma sürecinde bireyler bir kimlik edinirler. Toplumun, dünyanın ve kendilerinin kim olduklarına dair bir bilinç geliştirirler. Bu kimlik oluşturma süreci bireyin yaşayabilmesi ve çeşitli hedefler edinebilmesi için gereklidir.
Toplumsallaşma bireylerin doğum öncesinden ölüme kadar geçen süre içerisinde içinde bulundukları toplumun kültürünü içselleştirerek toplumun uyumlu bir üyesi haline gelmesi sürecidir.
Toplumsallaşma süreci bireyin toplumsal etkiye maruz kalmasıyla başlar ve ömür boyu sürer. Sosyologlar bireylerin doğumdan önce toplumdan etkilenmeye başladıklarını düşündükleri için toplumsallaşmayı doğum öncesinden başlayan ve bireyin ölümüne kadar devam eden bir süreç olarak görürler. Bu durum bireylerin tüm bu süreç boyunca toplum tarafından yönlendirildiğini ortaya koymaktadır. Birey sürekli toplumun beklentilerini, değerlerini, inançlarını ve rollerini karşılamak zorundadır ve bu çerçeveye göre de hareket eder.

BİREY TOPLUMSALLAŞMANIN ETKİLERİ KARŞISINDA ÖZGÜR HAREKET EDEBİLİR Mİ?

Günümüz toplumlarında bireyler farklı kültürlerden ve toplumlardan etkilenmektedir. Bu nedenle bireylerin hayatı boyunca tek bir kültürün ya da toplumun amaçları doğrultusunda toplumsallaşmaya maruz kalmaları da mümkün değildir. Bireyler farklı toplumsallaşma tecrübeleri yaşayabilmektedir. Hatta toplumsallaşma sürecinde bireyler birbirleriyle çelişen değerler, inançlar ve normlarla vb karşılaşmaktadırlar. Bu durumda bireylerin bu unsurlar arasında seçme tercihi ortaya çıkabilmektedir. Ancak bazı sosyologlar da bu sürecin bireyin kendi özgür kararlarını verme süreci olarak değerlendirilmesini eleştirirler. Çünkü bu süreç de belirli alternatiflerden birini seçmekle sınırlıdır.

TOPLUMSALLAŞMA ARAÇLARI NELERDİR?

Toplumsallaşma sürecinde toplumun bireylere inançları, değerleri ve normları vb aktarmak için çeşitli kurumlar etkilidir. Bu kurumlara toplumsallaşma araçları denir. Toplumsallaşma araçları birey ile toplum arasında aracılık yaparak bireylerin gündelik yaşamları içinde toplumun beklentilerini karşılamalarına öncülük eder.

Sırasıyla Toplumsallaşma Araçları:

-Aile: Bireylerin toplumsallaşmaya maruz kaldıkları ilk toplumsallaşma aracıdır. Bireyler ailede ömür boyu etkisi sürecek değerleri, inançları, normları vb. edinirler. Fakat ailenin etkisinin günümüzde giderek azaldığı düşünülmektedir. Çocuk için doğrunun referansı anne-babadır.

-Eğitim-Okul: Bireylerin aile dışında etkilendikleri ilk toplumsallaşma aracıdır. Aileden sonra bireylerin en çok etkilendikleri toplumsallaşma aracı olarak kabul edilir. Özellikle çocukluk döneminin sonlarında etkisi artar. Çocuklar öğretmenlerini rol model olarak benimser. Toplumun ideal kültürünün bireye aktarılmaya çalışıldığı toplumsallaşma araçlarıdır.

-Akran Grupları: Ergenlik döneminde baskın olan toplumsallaşma aracıdır. Arkadaş grupları bireylerin farklı ailelerin inançları, değerleri, davranış tarzları ve normları ile tanıştıkları bir dönemdir. Bireyin farklı davranış tarzlarından ve değerlerden etkilenmesi kimlik oluşum sürecinde çatışmalar yaşamasına neden olur.

-Çalışma Yaşamı: Yetişkinlik döneminde bireylerinyaşamlarının çoğunluğunu geçirdikleri toplumsallaşma aracıdır. Bu nedenle çalışma yaşamının etkileri bireyin toplumsallaşmasını etkiler. Bireyler başarılı olmak, daha çok para kazanmak, yaşam kalitesini arttırmak gibi amaçlarla motive edilir. Çalışma yaşamı bireyin farklı değerlere ve inançlara sahip bireylere bir arada yaşamasını gerektirir. Bireyin kimliği oturduğu için daha dengeli ilişkiler kurması beklenir.

-Kitle iletişim araçları, günümüzdeki en etkili toplumsallaşma araçları olarak kabul edilir. Televizyon, cep telefonu, internet, sosyal medya gibi yeni teknolojileri ifade etmede kullanılır. Bu araçların bireylerin yaşamında kapladığı alan giderek artmaktadır. Bu nedenle bireyler değerleri, inançları, davranış tarzları ve rolleri bu araçlar aracılığıyla edinmektedirler. Toplumun geleneksel beklentileriyle kitle iletişim araçlarının sundukları çoğu zaman çelişkili olmaktadır.

TOPLUMSALLAŞMA DÖNEMLERİ NELERDİR?

İnsanlar yaşamları boyunca toplumsallaşma sürecinin içindedirler. Ancak yaşam boyunca toplumsallaşma farklı dönemlerde farklı özellikler gösterebilmektedir. Bu dönemler insanların gelişme ve olgunlaşma dönemleriyle paraleldir. Sosyolojik açıdan bu dönemlerin her birinde bireylere farklı rol ve statüler beklenir. Bu durum bireylerin farklı birer toplumsallaşma deneyimleri yaşadıklarını ortaya koyar.

Sırasıyla Toplumsallaşma Dönemleri:

-Bebeklik/çocukluk: Ailenin baskın olduğu bir dönemdir. Bu dönemde çocuk ailenin beklentilerine göre hareket etme eğilimindedir. Çocuk için doğru davranışların referans noktası anne ve babasıdır. Dönemin sonralarına doğru öğretmen ve arkadaş gibi aile dışı bireylerin etkili olmaya başladığı düşünülür.

-Ergenlik: arkadaş gruplarının baskın olduğu bir dönemdir. Birey ailenin etkisinden bağımsızlaşmaya çalışır. Arkadaş grubunun beklentiler bireyler üzerinde daha etkili olmaya başlar. Birey kendini arkadaş grubunda kabul ettirmeye yani bir statü elde etmeye çalışır. Bu nedenle arkadaş grubunun rol beklentilerine göre hareket eder.

-Yetişkinlik: çalışma yaşamının baskın olduğu dönemdir. Bu dönemde bireylerin gündelik yaşamlarının çoğu çalışma yerinde geçer. Çalışma hayatı bireylerin yaşamını şekillendirir. Yetişkinlik dönemi bireylerin toplumun uyumlu bireyleri olarak rol model oldukları dönem olarak kabul edilir.

-Yaşlılık: kişisel tercihlerin yanında ailenin baskın olduğu bir dönemdir.

Bireylerin fiziksel ve toplumsal olarak etkinliklerini yitirdikleri bir dönemdir. Yetişkinlik dönemindeki toplum açısından önemli rollerin kaybedildiği bir dönemdir. Bireylerin yalnızlıkla yüzleştikleri bir dönem olarak kabul edilir. Toplumsallaşma açsısından genellikle önceki öğrenmelerin etkili bir dönem olarak kabul edilir.